KESTEREN - De komende zes jaar sluiten zo'n duizend kerken hun deuren voor de eredienst. Omgerekend zijn dat er 166 per jaar en veertien per maand. Dat zijn de harde cijfers van Donatus, de grootste verzekeraar van kerken en monumenten in Nederland. Volgens de verzekeraar gaat het 500 rooms-katholieke en 500 PKN-kerken. Het contrast met de gemeente Neder-Betuwe kan bijna niet groter zijn. Hier zitten de reformatorische en hervormde kerkbanken zo vol dat er de afgelopen jaren verschillende nieuwe kerken zijn gebouwd en verbouwd.

Wie over de rondweg van Kesteren rijdt - van de A15 bij Ochten naar Rhenen - kan er niet omheen: in dit Betuwse dorp verrijst een megakerk. Het gaat om het gebedshuis van de Gereformeerde Gemeente Kesteren. Vanaf komend voorjaar biedt het gebouw plaats aan 1500 gelovigen. Maar door de aanwezigheid van een galerij kan het aantal zitplaatsen in de toekomst relatief eenvoudig worden vergroot naar 1750.

Het nieuwe kerkgebouw is volgens Kees van de Bijl - voorzitter van de bouwcommissie - broodnodig. "Onze leden rijden nu nog iedere zondag twee keer naar de kerk van Gereformeerde Gemeente Opheusden. Daar worden op zondag vier diensten gehouden voor twee kerkelijke gemeentes. Maar onze moederkerk is met 1900 zitplaatsen eigenlijk te klein geworden. We zouden daar maximaal kunnen uitbreiden met 200 zitplaatsen. En we moeten onze auto's ook nog ergens parkeren. Met het oog op een groeiend aantal kerkleden hebben onze leden daarom besloten om in Kesteren een eigen kerk te bouwen in de nieuwbouwwijk De Hoge Wei."

Nieuwgebouwde kerken Neder-Betuwe
Deze eeuw zijn er al verschillende nieuwe kerken gebouwd in de Neder-Betuwe. Een overzicht:

• In 2000 verrijst in Opheusden de kerk van de 'Gereformeerde Gemeenten in Nederland'. Het gebouw wordt in 2008/2009 uitgebreid. Met 2850 zitplaatsen is het een van de grootste kerkgebouwen van Nederland.
• In 2014 Kesteren wordt op het oude veilingterrein van Kesteren een kerk gebouwd van de 'Hersteld Hervormde gemeente'. Kerkgebouw De Fontein biedt plaats aan 600 gelovigen. Het aantal zitplaatsen is uit te breiden naar 800.
• In 2014 bouwt de 'Gereformeerde Gemeente in Nederland' in Ochten de Petrakerk. Hier is plek voor 625 personen. In 2024 wordt het aantal zitplaatsen uitgebreid naar 1100.
• In 2015 wordt er in Opheusden achter het gemeentehuis een kerk gebouwd voor de 'Gereformeerde Gemeente Opheusden'. Het gebouw telt 1900 zitplaatsen.
• In 2024 bouwt de 'Oud Gereformeerde Gemeente in Nederland' in Ochten een kerk met 650 zitplaatsen.
• In Kesteren is in 2025 gestart met de bouw van de kerk voor de Gereformeerde Gemeente Kesteren'. Vanaf het voorjaar van 2026 biedt de kerk plaats aan 1500 gelovigen. Desgewenst kan het aantal zitplaatsen worden uitgebreid naar 1750.

Hoe kan het dat er de komende zes jaar 500 rooms-katholieke en 500 PKN-kerken hun deuren sluiten voor de eredienst, terwijl in Neder-Betuwe de kerken gekscherend 'als paddenstoelen uit de grond schieten'? Volgens hoogleraar Herman Selderhuis van de Theologische Universiteit Apeldoorn zijn er meerdere verklaringen.

"Het succesverhaal van de orthodoxe geloofsgemeenschappen in Neder-Betuwe kom je niet overal tegen", vertelt Selderhuis. "In grotere steden kennen deze kerkelijke gemeenten ook terugloop in kerkbezoek en betrokkenheid. Dat heeft mede te maken dat mensen verhuizen vanwege de hoge huizenprijzen."

Magnetische werking
Naast de relatief gunstige huizenprijzen heeft Neder-Betuwe volgens Selderhuis nog een andere belangrijke trekpleister. En dat zijn de voorzieningen met een reformatorische grondslag. Denk bijvoorbeeld aan een middelbare school als het Van Lodenstein College in Kesteren, of de Rehoboth school met speciaal basisonderwijs in Ochten. "Daarnaast groeien de kerkelijke gemeenten ook harder omdat gezinnen groter dan gemiddeld zijn. Vijf of zes kinderen per gezin is geen uitzondering."

Maar wat Selderhuis ook merkt is dat er in de samenleving meer behoefte komt voor religie. "Dat zie ik al op onze eigen universiteit. Dit jaar hadden we veel extra aanmeldingen. Om alle studenten kwijt te kunnen moesten we zelfs verbouwen."

Volgens de hoogleraar werkt die trend ook door in de kerk. "Ze verkopen daar eigenlijk een goed product dat aanslaat bij een bepaalde groep mensen. Er wordt een duidelijke Bijbelse boodschap verkondigd die je niet elders vindt. Dat is de klacht ook van veel jonge mensen 'Als je in de kerk komt en je krijgt alleen maar verhalen over het milieu en over de politiek.' Maar dat horen ze al op school en zien ze in de media."

'Waakzame herder'
Ook bezitten de streng religieuze kerken volgens de hoogleraar over een goede organisatie. Selderhuis: "De kerk kijkt via ouderlingen en diakenen goed naar mensen om. Een predikant doet zijn pastorale werk en waakt als een herder over de schapen. Dus als je er een tijdje niet bent, dan krijg je bezoek om te zien wat er aan de hand is. Dat onderlinge toezicht is ook een factor waardoor zo'n kerk stabiel blijft en leden betrokken blijven."

Volgens Reliwiki (een database voor religieus erfgoed) zijn er in de periode 2021-2025 in Gelderland 63 kerkgebouwen buiten gebruik gesteld. Daarbij gaat het om 44 rooms-katholieke kerken en 19 kerken van de protestantse signatuur. Volgens verzekeraar Donatus behoort Gelderland hoofdzakelijk tot aartsbisdom Utrecht. "Daar zijn al in 2010 grote parochieverbanden ontstaan en worden sindsdien veel kerken aan de eredienst onttrokken, met name in de Achterhoek."

Wat gebeurt er met de kerken die hun deuren sluiten voor de eredienst?
Volgens verzekeraar Donatus wordt er maar weinig voor sloop gekozen. "We zien een trend in de herbestemming dat er steeds meer appartementen in de kerkgebouwen komen. Daarnaast wordt er regelmatig een sociaal-maatschappelijke bestemming gekozen zoals een cultureel centrum, zorgcentrum, bibliotheek, boekhandel of dorpshuis. Ook komt het voor dat buitenlandse geloofsgemeenschappen een kerkgebouw huren van de traditionele kerkgenootschappen."