LIENDEN - Waar bouw je huizen om de oververhitte woningmarkt te ontlasten? Die vraag bezorgt veel Gelderse gemeenten kopzorgen. Want is iedere plek wel geschikt om te bouwen? In Lienden zijn serieuze plannen voor een nieuwbouwproject van ruim negentig woningen. Maar omwonenden verzetten zich fel. Want naast verkeersoverlast vrezen zij natte kruipruimtes, overstromende rioolputten én opborrelende schadelijke stoffen uit het grondwater. Volgens een expert bodemsanering zijn hun zorgen wat betreft de schadelijke stoffen niet ongegrond.
Idyllisch gelegen tussen de Betuwse weilanden, enkele kersenbongerds en laanboomteelt moet aan de noordkant van Lienden nieuwbouwwijk De Brink verrijzen. Tenminste, als het ligt aan de gemeente Buren en projectontwikkelaar De Bunte Vastgoed B.V. uit Ede. Met het plan wil de gemeente twee vliegen in één klap slaan: woningen bouwen én de hardnekkige waterproblematiek in het gebied tackelen.
Pruttelende wc's Maar bij sommige omwonenden komt de spreekwoordelijke stoom al maanden uit de oren. “Dit gebied is totaal ongeschikt om woningen te bouwen”, foetert Riana Albers. “We zitten hier met De Brink op een zeer laaggelegen gebied. Bij heftige regenval hebben meerdere omwonenden te maken met pruttelende wc’s en stinkende afvoer in de douche." Volgens Riana staan weilanden, tuinen en kruipruimtes bij regen heel snel vol met water. “Maar door milieuverontreiniging drijft er hier nu soms ook olie op de sloot. Wij vrezen dat die problemen verergeren als de gemeente de nieuwbouwwijk er doorheen drukt, want het water moet ergens heen."
Zandzakken moesten tot medio 2023 sommige huizen aan de Brinkstraat beschermen tegen de overlast van extreme neerslag én overstroming van het riool. Om deze problemen aan te pakken heeft de gemeente Buren een waterkering en afvoergoot aangelegd, de stoep verhoogd én is er op de plek van de beoogde woningbouwlocatie een tijdelijk bassin gegraven voor 1.100 m3 water. Aanvullend zijn er afgelopen voorjaar meerdere rioolontluchters in de rioolputten geplaatst.
Maar ondanks alle maatregelen zijn de problemen nog steeds niet opgelost. In een brief aan omwonenden die klagen over ‘afvoerproblemen van de riolering’ schrijft een ambtenaar in december: “De aanleg van een afvoergoot en terugslagkleppen bij enkele huizen heeft dit probleem niet weggenomen. Misschien wel verergert. (…) Helaas kan ik niet zeggen dat we alle afvoerproblemen gaan oplossen. De lagere ligging van uw straat maakt dat erg moeilijk.”
Bij de aanleg van het bassin wordt door de aannemer een ‘bijzondere kleur en geur waargenomen’. Ingenieursbureau Land neemt in opdracht van de gemeente monsters en onderzoekt deze in een laboratorium. De uitkomst: er zitten verhoogde concentraties zware metalen in het oppervlaktewater zoals koper, nikkel, cadmium, barium en lood. Volgens de onderzoekers is niet bekend waar deze verhoogde concentraties door zijn veroorzaakt, maar "verwacht wordt dat deze een natuurlijke oorsprong hebben".
‘Bijzondere conclusie’ Maar die conclusie is ‘nogal bijzonder’ aldus Marco Hollander, senior adviseur bodemsanering bij architecten- en ingenieursbureau Sweco. “Lood kan helemaal geen natuurlijke oorsprong hebben. Het is waarschijnlijker dat dit komt door gekleurde dakpannen die daar in het verleden zijn afgebakken. Wat betreft de gezondheid adviseer ik omwonenden om niet met met het grondwater in aanraking te komen of om je tuin ermee te besproeien.”
In een reactie laat de gemeente weten dat omwonenden zich juist geen zorgen hoeven te maken. "Zowel de ontwikkelaar als de gemeente zelf heeft onafhankelijk onderzoek laten verrichten. De bodemgesteldheid is geschikt voor woningbouw. Er is geen aanleiding om nogmaals aanvullend onderzoek te verrichten. Mocht er onverhoopt toch nog een verontreiniging gevonden worden dan dient de ontwikkelaar dit op te ruimen en de vervuilde grond af te voeren."
Tik op de vingers Saillant detail is dat de gemeente bij werkzaamheden in het gebied het niet zo nauw neemt met de wet- en regelgeving. Uit een brief van Omgevingsdienst Rivierenland uit 2023 blijkt: "Er is nu twee maal door een sterke bodemverontreiniging gegraven. Dit is niet volgens de regels gebeurd en de verontreinigde grond is niet afgevoerd naar een erkende verwerker." In tegenstelling tot de sussende woorden van de gemeente maken Riana en haar buren maken zich juist ernstig zorgen over de uitkomsten van het laboratoriumonderzoek. Naast de afgebakken dakpannen wijzen zij ook op een andere bron waar de zware metalen en schadelijke stoffen vandaan komen.
2500 tot 3000 liter benzine "Aan de Brinkstraat heeft sinds de jaren '50 een rijwielhandel met een tankstation gezeten. Begin jaren '80 werd er een ernstige benzineverontreiniging ontdekt. In onderzoeksrapporten wordt gesproken over het lekken van 2500 tot 3000 liter benzine en over concentraties benzeen, xylenen en tolueen in de bodem die het duizendvoudige zijn van wat gewoonlijk in de bodem aangetroffen wordt. Benzeen en xylenen zijn kankerverwekkende stoffen." Door gesteggel over geld én het afschuiven van de verantwoordelijkheid is er pas in 1993 begonnen met de sanering. In 2000 was deze officieel afgerond. Riana: "Al die jaren heeft de vervuiling zich in het grondwater kunnen verspreiden. Met enige regelmaat zien we hier met het blote oog olie op de sloot drijven."
Tweede Wereldoorlog Volgens omwonenden is er nog een derde bron van milieuvervuiling die door sommige gemeenteambtenaren als 'mythe' wordt bestempeld. "Maar wij hebben verklaringen van ooggetuigen dat er aan de Brinkstraat verschillende carbolineumputten uit de Tweede Wereldoorlog zouden liggen. Het Nederlandse leger maakte zich in 1940 klaar voor een inval van de nazi's. Om het hout van loopgraven weersbestendig te maken werden ze ondergedompeld in carbolineum. Een sterk stinkend goedje dat vroeger op schuttingen en schuurtjes werd gesmeerd." In 2005 neemt bodemonderzoeksbureau SGS Environmental Services verschillende grondmonsters in het gebied. Meerdere malen stuiten ze na 1,5 meter op puin in de ondergrond. Maar bij een boring tot 3,5 meter diepte wordt daadwerkelijk carbolineum aangetroffen. In het laboratorium blijkt dat de minerale olie en kankerverwekkende PAK de maximale waarden overschrijden. Het onderzoeksbureau adviseert om verder onderzoek te doen naar de omvang van de aangetoonde verontreiniging met carbolineum. Maar volgens Riana en haar buren is dat verdere 'diepgravende' onderzoek nooit uitgevoerd. In voorbereiding op de nieuwbouwwijk laat de gemeente Buren bodemonderzoek doen tot een diepte van twee meter. “Dieper onderzoek is niet nodig omdat er geen diepere bodemingrepen vereist zijn bij de aanleg van de woonwijk”, aldus een woordvoerder.
Stankoverlast in kruipruimtes Maar bodemonderzoeker Hollander vindt die conclusie te kort door de bocht. “Carbolineum is een teerachtig product en daar kan naftaleen inzitten. Dat is een stof die enigszins vluchtig is en via dampvorming in kruipruimtes kan komen. Het veroorzaakt stankoverlast. Afhankelijk van de mate waarin je eraan wordt blootgesteld kan het schadelijk zijn voor de gezondheid.” Tot frustratie van Riana en haar buren weigeren de gemeente en de projectontwikkelaar de omvang van de carbolineumputten serieus te onderzoeken. Daarbij krijgen ze ruggensteun van Hollander. “Mijn advies aan de gemeente en projectontwikkelaar is om beter onderzoek te doen naar de verhoogde concentraties zware metalen. Probeer de oorzaak te achterhalen.” Zijn advies is ook om door te graven wanneer de onderzoekers puin tegenkomen. Hollander: “Als je puin tegenkomt dan weet je dat er iets is wat daar niet hoort te zitten. Het betekent vaak dat er verontreiniging aanwezig is. Voordat je begint met bouwen moet je vooraf gewoon weten wat er zit.”
Zit er verontreiniging onder deze nieuwbouwwijk? De gemeente Buren laat weten dat er in het 3e kwartaal van dit jaar een aanvraag wordt ingediend voor het wijzigen van het omgevingsplan. Daarbij moet de projectontwikkelaar ook aantonen hoe de problemen met het riool worden opgelost; een belangrijk gegeven waar in het concept omgevingsplan met geen woord over werd gerept.
