CULEMBORG - De gemeente Culemborg behoort tot de zeven Nederlandse gemeenten waar nog geen onderzoek is gedaan naar de onteigening en doorverkoop van Joods vastgoed tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat blijkt uit onderzoek van journalistiek platform Pointer (KRO-NCRV). In Culemborg gaat het om elf panden die destijds van Joodse eigenaren zijn afgenomen. In andere gemeenten met vergelijkbare aantallen is inmiddels wel onderzoek gestart of afgerond.
Volgens Ronny Naftaniel, voorzitter van het Centraal Joods Overleg, is het uitblijven van een onafhankelijk onderzoek in deze gemeenten een gemiste maatschappelijke plicht. “Als het vermoeden bestaat dat een gemeente zich heeft verrijkt aan een Joods pand, dan heeft ze de plicht deze specifieke kwestie te onderzoeken. Niet alleen naar de Joodse burgers toe, maar ook als vorm van historische rechtvaardigheid,” aldus Naftaniel. Lokale politici en betrokkenen uiten kritiek op het uitblijven van actie in Culemborg. Zo zijn er schriftelijke vragen gesteld door de PvdA-fractie aan het college over het ontbreken van een onafhankelijk onderzoek en de verantwoordelijkheid van de gemeente hierin. Deskundigen benadrukken dat transparantie en erkenning van het verleden noodzakelijk zijn voor het vertrouwen in de lokale overheid.
Reactie gemeente Culemborg De gemeente Culemborg laat weten waarde te hechten aan een eerlijke en transparante omgang met de geschiedenis. In het verleden zijn er gesprekken gevoerd met betrokken inwoners, waaronder initiatiefnemers van de herdenking van de Joodse gemeenschap en het leggen van Stolpersteine, aldus de gemeente. In 2020 is op basis van beschikbare gegevens uit de Verkaufsbücher en het Nationaal Archief onderzocht of de gemeente zelf onteigend Joods vastgoed heeft gekocht. Volgens de gemeente is toen vastgesteld dat Culemborg geen van deze panden heeft aangekocht. Dit onderzoek was echter niet formeel en onafhankelijk.
De gemeente geeft aan dat, nu mogelijk meer gegevens beschikbaar zijn, overwogen wordt om alsnog een formeel onderzoek te starten. “De mogelijkheid dat er inmiddels meer gegevens beschikbaar zijn, kan aanleiding geven tot het overwegen van een formeel onderzoek. Dit gaan we als gemeente verder onderzoeken,” aldus de gemeente in een reactie.
Landelijke context Sinds 2019 hebben168 Nederlandse gemeenten een onderzoek aangekondigd naar de onteigening van Joods vastgoed, waarvan 139 zijn afgerond. In totaal zijn tijdens de oorlog naar schatting 16.000 tot 20.000 Joodse woningen onteigend, waarvan ruim 7.100 transacties zijn vastgelegd in de zogeheten Verkaufsbücher. In 51 gemeenten is nog geen onderzoek gedaan, maar in de meeste gevallen gaat het daar om minder dan tien panden. Culemborg behoort tot de uitzonderingen met elf geregistreerde transacties.
