TIEL - In Tiel is de Sint Maartenskerk al bijna 700 jaar een bekend gezicht, maar de 45 meter hoge toren heeft een drastische opknapbeurt nodig. De gemeente Tiel trekt de portemonnee om de toren te laten renoveren voor drie miljoen euro. Maar waarom is de gemeente, en niet de Protestantse Kerk Nederland (PKN) zelf, hier verantwoordelijk voor? Dat heeft de Gemeente Tiel aan niemand minder dan Napoleon Bonaparte te danken.
Volgens projectleider Cor Ribbers is de renovatie van de toren hard nodig. Het metselwerk aan de binnen- en buitenkant is in slechte staat en er is houtrot in de klankborden in de vensters. Ook komt er via het lekke dak water het gebouw binnen en is de omgeving van de toren ronduit gevaarlijk in verband met stukken steen die van de toren af kunnen vallen. Dit laatste komt volgens Ribbers door watererosie. Water loopt in de voegen in het gesteente. Als het water dan bevriest, zet het uit en kan het de steen in verloop van tijd kapot drukken, met alle gevolgen van dien.
Napoleon Het prijskaartje van de verbouwing is aanzienlijk. Het aanvankelijke budget van 900.000 euro werd eind vorig jaar tot maar liefst drie miljoen euro verhoogd. En helaas is het de gemeente Tiel die het grootste deel van de kosten mag dragen. Hoewel de kerk tot voor kort nog van de PKN was, Tiel kocht de kerk eind vorig jaar, is de kerktoren al bijna 300 jaar in gemeentelijk bezit.
Veel van de oudere kerktorens in Nederland zijn officieel eigendom van de gemeente. Volgens lokaal historicus Wim Veerman komt dit door een decreet van Napoleon. De Franse keizer zag het strategische nut van de torens als observatieposten in en besloot ze in 1798 te nationaliseren. "Als je de vijand wilde zien aankomen, dan moest je hier zijn", vertelt Veerman vanaf het dak van de toren. ''Er werd dan met vlaggen of bellen gesignaleerd dat er wat aan de hand was."
Moderne WhatsApp Maar de kerken werden niet alleen maar voor militaire doelen gebruikt. Makers van landkaarten gebruikten ze als herkenningspunten om afstanden te meten. Ook werden de torens soms gebruikt om een optische telegraaf op te vestigen, een zogenoemde semafoor. Dit waren houten masten met uitstekende armen, die in verschillende richtingen versteld konden worden.
Op deze manier konden boodschappen naar andere kerken worden geseind, een soort moderne WhatsApp. En dit ging snel, het bericht van de geboorte van de zoon van Napoleon werd via de semafoor in een paar uur van Parijs naar Amsterdam geseind. Een paardenkoerier had hier meerdere dagen voor nodig gehad. Of een dergelijke semafoor ook op de toren van Tiel heeft geprijkt is onzeker, maar onwaarschijnlijk door het spitse dak.