BUREN - Sinds 5 juli 2024 is het historische vestingstadje Buren een minimuseum rijker. Het is een permanente expositie van de geschiedenis van het voormalige kasteel Buren in het entreegebouw van de algemene begraafplaats in het Plantsoen van de Oranjestad.
 
Jarenlang lagen er stenen, ooit onderdeel van de renaissance arcade (bogengalerij) van het kasteel van Buren, opgeslagen. Bijna niemand die er weet van had. Enkele jaren geleden liet wijlen Marinus van Olderen van de gemeente Buren deze zien aan Bert van Genderen en Jan Stellingwerf van de Stichting Burgers voor Buren (BV Buren). “We moeten wat met die stenen doen was unaniem de mening,” vertelt Bert. “Maar wat en hoe bleef lang de vraag.”

Het resultaat mag er zijn

Keuze voor het entreegebouw
Er werd geopperd om de stenen te exposeren in een ruimte in het voormalige weeshuis, of het museum Buren en Oranje. Uiteindelijk is er voor gekozen om het entreegebouwtje van de Algemene begraafplaats in het Plantsoen op te knappen en als expositieruimte in te richten. In 2022 is gestart met de restauratie van het entreegebouw. “Helaas liepen de werkzaamheden vertraging op waardoor we pas in 2024 konden starten met de inrichting. En nu is het sinds begin juli zover. Er is elektra aangelegd, we hebben stenen gesjouwd en samengevoegd, muren geverfd, informatiepanelen gemaakt en opgehangen. Het resultaat mag er zijn.”
 
Opgenomen in audiotour
Dat ’t resultaat er mag zijn, is ook de mening van de voorzitter van het museum Buren en Oranje, Johan Jonkers. “We hebben de permanente expositie over het voormalige kasteel in Buren opgenomen in onze audiotour met de naam De Huwelijksdag. We beogen hiermee bezoekers mee te nemen naar andere aspecten van ons koningshuis. We zijn ook al met meer audiotours bezig.” Johan en zijn mensen kregen ook vaak vraag van toeristen naar de geschiedenis van het kasteel en of er iets van bewaard is gebleven. “Die geïnteresseerden kunnen we nu doorverwijzen naar de gratis toegankelijke expositie in het Plantsoen.”

Volgens expert Ludolf Smits zou hier reeds in 1145 een kasteel hebben gestaan 

Ontstaan van het voormalige kasteel Buren
De vrije heerlijkheid Buren ontstaat in 996 als de graaf van Teisterbant zijn bezittingen verdeelt onder familie en vrienden. De graaf ging namelijk het klooster in. Een geslacht van Buren, behorend tot de vrije edelen, komt sinds het einde van de 12e eeuw in de Gelderse oorkonden voor. Het kasteel wordt eerst vermeld in 1298, wanneer Otto II, heer van Buren, en diens zoon Alart III, het kasteel in handen van Graaf Reinald van Gelre moesten overgeven, van wie Otto het als vrije leenman weer in leen ontving. Volgens expert Ludolf Smits zou hier reeds in 1145 een kasteel hebben gestaan. “Het is goed mogelijk dat er in de 11e eeuw een woontoren stond,” vertelt Bert. “Want bij de sloop van het kasteel werd in het jaar 1809 400 ton tufsteen verkocht. Tufsteen werd in de 11e en 12e eeuw veel gebruikt voor aanzienlijke gebouwen. Het gebruik van tufsteen als bouwmateriaal nam af toen vanaf de 13e eeuw baksteen werd toegepast. Het bestaan van een tufstenen toren - de zuidoostelijke toren Sel - is aangetroffen bij een archeologisch onderzoek in 2000.”
 
Historie van het kasteel
De vroege geschiedenis van het kasteel is gelijk aan die van zoveel andere kastelen: belegeringen, innamen, plunderingen, opbouw. Innamen in 1335, 1430, 1435 1493 en 1575. Vooral de belegering in 1493 door hertog Karel van Gelre, in de nadagen van de ‘Gelderse successiestrijd’ heeft het kasteel zwaar beschadigd. Heer Willem van Buren werd door de hertog van Gelre verdreven en de heerlijkheid Buren werd geschonken aan Frederik van Egmont, heer van Leerdam en IJsselstein. In 1498 werd de heerlijkheid Buren door keizer Maximiliaan I verheven tot rijksgraafschap en werd Frederik van Egmont de eerste graaf van Buren. De hertog van Gelre had er niets meer te vertellen.

 De expositie is verdeeld in een linker- en rechterruimte

Informatiepanelen en collectie stenen
Deze geschiedenis valt in uitgebreide vorm te lezen op de duidelijke informatiepanelen die in de permanente expositieruimte aan de muren hangen. De expositie is verdeeld in een linker- en rechterruimte. In beide ruimtes is ook een mooie collectie stenen te bewonderen. De complete verzameling van bewerkte stenen bestaat uit een hoeveelheid fragmenten als deel van de collectie in het Museum Buren & Oranje, een hoeveelheid fragmenten bewaard en tentoongesteld in het gebouw in het Plantsoen, en een onbepaalde hoeveelheid fragmenten verwerkt in gevels in de stad en bij particulieren thuis.  
 
Toegang
De toegang tot de expositie is gratis en mogelijk via een lichte druk op de knop. Het entreegebouwtje is open van 10.00 uur tot 17.00 uur in de maanden april tot november. Johan hoopt dat hierdoor de Burense kasteelgeschiedenis onder de lokale bewoners meer bekend krijgt. “Dat geldt ook voor het belang van het graafschap. We hebben tot het begin van de achttiende eeuw nergens bij gehoord. We waren een zelfstandig graafschap. We zijn uiteindelijk door Napoleon ingelijfd bij de Nederlanden. Hier ligt een interessant verleden en een verklaring voor veel van de eigenzinnigheid van de Burenezen. Het is zonde dat we hier zo weinig vanaf weten. We wortelen hier wel in.”