DEIL - Holland is een echt molenland. In Nederland staan circa 1.200 molens. In het uitzendgebied van SRC staan er vijfentwintig. In deze serie artikelen nemen we u mee op reis langs deze bijzondere bouwwerken. In deze editie aflevering 18: De Vlinder in Deil.
De Vlinder is een prachtige, markante stellingmolen. Daarom is het één van de meest gefotografeerde molens van Nederland. Dit fotomodel heeft ook ooit nog een rol gehad in één van de reclameboodschappen van Zeeuws Meisje. Inderdaad: geen cent te veel, hoor!
Functie van De Vlinder De functie van De Vlinder is kort gezegd: korenmolen. De bedrijfsvaardigheid is: maalvaardig. Dat betekent dat het malen van graan, nu op vrijwillige basis, nog steeds gebeurt in deze molen aan de Appeldijk. De biotoopwaarde van de Deilse molen is groot. Ondanks veel beplantingen in de omgeving valt deze witte molen sterk op. In de regel is De Vlinder op zaterdag open van 11.00 uur tot 16.00 uur en op afspraak. De molen heeft aan aantal versieringen, waaronder een eenvoudige baard, blauw geverfd, met daarop de naam "De Vlinder".
Uitrusting De molen is een ronde bakstenen korenmolen van het type stellingmolen met twee koppel maalstenen elk met een doorsnede van 140 centimeter. Het ene koppel bestaat uit zogenaamde blauwe stenen en het andere koppel uit kunststenen. De wiekenvorm is Oudhollands en de vlucht is twintig meter. Het gevlucht wordt op de wind gezet met behulp van een kruilier. De houten, met dakleer gedekte kap van de molen, is voorzien van een zogenaamd Engels kruiwerk. De Vlaamse vang is voorzien van een vangstok. De bovenas uit 1855 is van gietijzer. De as wordt gesmeerd met reuzel. De kammen (tanden) op de wielen en de rondselstaven worden elk jaar met bijenwas behandeld.
Geschiedenis van de molen Korenmolen de Vlinder, op de grens van Enspijk en Deil, staat op een plek waar al sinds 1650 een molen heeft gestaan. Door brand en stormen zijn eerder drie molens geruïneerd. Op de plaats waar deze molen staat, stond eerder een wipkorenmolen. Deze werd in 1913 door brand verwoest. De toenmalige molenaar G.J. de Heus liet daarop een hoge ronde stenen stellingkorenmolen bouwen, die hij de naam “De Haas” liet dragen. Deze Haas was helaas geen lang leven beschoren, want in maart 1931 brandde ook deze uit als gevolg van een storm. Datzelfde jaar werd de molen herbouwd en dit met onderdelen van onder meer de molen van Fikse te Heukelum, die toen net gesloopt werd. De eigenaren van De Vlinder waren G.J. de Heus (1913 - 1932), Capel en cons. (1932 - 1944), Mej. H.P. Capel (1944 - 1955) en sinds 1955 is Stichting Behoud Korenmolen Deil de eigenaar van deze fraaie molen. Romp en gevlucht ingekort Het inpassen van onderdelen van de ene molen in een andere is nooit vanzelfsprekend: om de kap van de molen van Heukelum te kunnen gebruiken moesten romp en gevlucht in Deil circa anderhalve meter worden ingekort. En moest ook de zolderindeling worden veranderd. Aldus bevinden zich de maalbakken nu op de - vroegere - graanzolder en de stenen op de stellingzolder. Tijdens de restauratie 2001/2002 werden, bij het verwijderen van de stuclaag aan de binnenzijde van de romp, de plaatsen teruggevonden waar vroeger de balklagen van zowel steen- als luizolder zaten. De verbrande balkkoppen bevonden zich nog in de muur. Na het herstel van romp en stucwerk zijn deze plaatsen verdiept in de romp zichtbaar gebleven.
Omgeving De Vlinder sterk verbeterd Deze op zich fraai gelegen molen - tegenover het landgoed Mariënwaerdt - kreeg in de loop van de jaren steeds meer last van begroeiingen, waardoor de belevingswaarde duidelijk afnam. In het voorjaar van 2003 is de omgeving van de molen sterk verbeterd nadat op grote schaal was gekapt en gesnoeid. Vandaar dat deskundigen spreken van een grote biotoopwaarde.
