EVERDINGEN - In het uitzendgebied van SRC staan talloze intrigerende gebouwen. We rijden er vaak langs en vragen ons af wat er zich achter die gevels afspeelt of afgespeeld heeft. In deze serie werpen we een verhelderend licht op een aantal van die tot de verbeelding sprekende staaltjes bouwkunst. Deel 11: Fort Everdingen
Fort Everdingen is een complex dat bestaat uit een natuurterrein van twaalf hectare met daarop een aantal gebouwen van militair-historische betekenis. Het fort werd in de 19de eeuw gebouwd als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het fort is vernoemd naar het naburige dorp Everdingen. De Explosieven Opruimings Dienst van de Koninklijke Landmacht heeft nog tot 2014 gebruik gemaakt van het complex.
Bierbrouwerij In datzelfde jaar kwam Fort Everdingen in handen van bierbrouwerij Duits & Lauret. Bij deze brouwerij kun je een speciaal biertje drinken of iets gebruiken van een kleine menukaart. Het proeflokaal bevindt zich in een genieloods en wordt door een glazen tussenwand gescheiden van de brouwinstallatie. Op het fortterrein is een camping met een aparte plek voor campers. Ook kun je hier terecht voor proeverijen, feesten en zakelijke bijeenkomsten. Vrijwilligers van de stichting Honswijk-Everdingen organiseren elke zondag een rondleiding op het fort om 14.00 uur. Ook is het mogelijk om twee wandelingen te maken in de buurt van het Fort.
Geschiedenis Het torenfort werd gebouwd tussen 1842 en 1847 op de plek waar de Lekdijk en Diefdijk samenkomen als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In 1874 werd het torenfort ingrijpend gewijzigd. De bovenste verdieping werd afgebroken en de kwetsbare frontzijde werd grotendeels omgeven door een contrescarpgalerij. Dit is een metersdikke aarden wal met in de basis een bakstenen galerij van twee verdiepingen. Dit bood extra ruimte voor de legering van soldaten en de opslag van materieel. Er was ook een poterne, die de manschappen gebruikten om direct de frontwal te bereiken. In 1877 kwamen twee grondgedekte gebouwen gereed. Deze tellen drie verdiepingen en op de bovenste verdieping stonden kanonnen gestald en op de onderste verdieping lag de munitie opgeslagen. Drie jaar later werd een fortwachterswoning opgeleverd.
Vleermuizen Het torenfort op Fort Everdingen is een trekpleister voor vleermuizen. Vanwege de vele in- en uitvliegopeningen, de constante lage temperatuur en de hoge luchtvochtigheid trekken jaarlijks honderden dieren erheen om te zwermen en zo’n honderd om te overwinteren. De overwinterende vleermuizen op het fort worden jaarlijks (in januari) geteld door de Zoogdierenvereniging. Om de vleermuizenpopulatie niet te verstoren, zal de toren ook in de toekomst gesloten zijn van eind augustus tot en met half april. Zo kan de populatie in alle rust overwinteren en zich voortplanten. Sluizen Bij het fort liggen drie sluizen voor de inundatie van de polder tussen de Diefdijk en Culemborg. De meest opvallende is de beersluis, een combinatie van een inlaatsluis en een beer, aan de oostzijde van het fort, die samen met de waaiersluis van Werk aan het Spoel werd gebruikt voor de inundatie, het gebied onder water laten lopen. Zo kon worden voorkomen dat vijandelijke legers verder het land in konden trekken. In 2014 en 2015 werden de sluizen op last van de Provincie Gelderland gerestaureerd. Hiervoor werd €1,5 miljoen uitgetrokken. Door de restauratie werd voorkomen dat de sluizen verloren gingen. De inundatiesluis functioneert zelfs weer. In de omgeving van het fort zijn nog restanten te vinden van de mobilisaties van 1914-1918 en 1939-1940, waaronder een aantal groepsschuilplaatsen type P en een kogelvanger.
Gebruik van het fort Het fort was in gebruik door de Explosievenopruimingsdienst Defensie (EOD), tot het in 2014 werd overgedragen aan het Ministerie van Economische Zaken. De EOD maakte vanaf de jaren vijftig van de 20e eeuw gebruik van het complex. Het fort werd gebruikt als magazijn voor munitie en springstof en in de toren waren leslokalen en een expositieruimte voor de explosievenopruimers-in-opleiding. Zij konden daarnaast oefenen in het opsporen van explosieven op één van de grasvelden van het fortterrein. In 2014 heeft de Rijksoverheid onderzoek gedaan naar een passende functie voor het fort, waarbij de toegankelijkheid voor bezoekers en ‘t behoud van het militaire erfgoed belangrijke aandachtspunten waren.
Strategisch complex Fort Everdingen moest ervoor zorgen dat vijandelijke legers niet over de Lekdijk of over de rivier door de waterlinie heen konden breken. Vanuit het fort kon het omliggende gebied onder water worden gezet met een stelsel van drie sluizen. Het fort werd tijdens de Tweede Wereldoorlog nog gebruikt. Fort Everdingen ligt op de grens tussen de Nederlandse gemeenten Vijfheerenlanden (provincie Utrecht) en Culemborg (provincie Gelderland). Het is een onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en vormt samen met Fort Honswijk het Lek-acces. In de omgeving van het fort zijn nog restanten te vinden van de mobilisaties van 1914-1918 en 1939-1940, waaronder een aantal groepsschuilplaatsen type P en een kogelvanger.
