GELDERMALSEN - Holland is een echt molenland. In Nederland staan circa 1.200 molens. In het uitzendgebied van SRC staan er vijfentwintig. In deze serie artikelen nemen we u mee op reis langs deze bijzondere bouwwerken. In deze editie aflevering 9: Molen ‘de Bouwing’ in Geldermalsen.
'De Bouwing' staat er aan het einde van een zonnige voorjaarsmiddag vredig bij aan de Rijksstraatweg. De molen straalt zelfs iets van tevredenheid uit. De molen is een ronde bakstenen, deels witgepleisterde korenmolen van het type beltmolen uit het jaartal 1848. De molen wordt nog gebruikt voor het malen van graan voor veevoer.
Beltmolen Een beltmolen of bergmolen is een windmolen die staat op een natuurlijke of kunstmatig opgeworpen heuvel, de molenbelt, die de functie van de stelling bij een stellingmolen overneemt. Molen ‘de Bouwing’ is een zogenaamde Beltmolen. Het lijkt alsof de molen op een bergje (Belt) staat, maar dat is echter niet het geval. Om meer wind te kunnen vangen werd een hogere molen gebouwd. Rond de molen werd grond gedeponeerd zodat de molenaar bij de wieken kan komen. Dit was een goedkopere oplossing dan het maken van een stelling. Molen ‘de Bouwing’ heeft zijn naam nog niet zo heel lang geleden gekregen. Eerst was de molen naamloos, maar bij de restauratie in 1977 is daar verandering in gekomen en sindsdien is de molen bekend als ‘de Bouwing’.
Molenaars Vrijwillig molenaar Emiel van Schaik is al bijna vijftien jaar actief voor ‘de Bouwing’. Daarnaast heeft hij een onderneming in het verkopen van meelproducten. Bertus Zijderveld is op dit moment de eerste molenaar op de molen aan de Rijsstraatweg. “Ik heb hem een jaar of tien geleden opgeleid,” vertelt Emiel. “Samen laten we de molen draaien en verrichten we zelf kleine onderhoudsklussen aan ‘de Bouwing’. We hebben bijvoorbeeld het groot onderhoud laten doen door professionals. Dat geldt ook voor het laten vervangen van de spruitbalken. Bertus heeft een achtergrond als timmerman, dus dat maakt het relatief makkelijk. We stemmen dat overigens altijd nauwkeurig af met de gemeente West Betuwe.”
Conditie Emiel noemt de conditie van de molen ‘goed’. “Elke twee jaar krijgen we visite van de Monumentenwacht. De rapporten zijn altijd prima.” Volgens de tweede molenaar kan ‘de Bouwing’ nog heel lang mee. Levensduur en duurzaamheid liggen ook vaak aan de onderdelen. We hebben bijvoorbeeld wel eens wiekbreuk gehad. Normaal gaan wieken vijftig jaar mee. De romp van de molen is van steen. Die gaat zo’n beetje eeuwig mee. In tegenstelling tot houten molens die je vroeger veel had. Die zijn veel kwetsbaarder.”
Geschiedenis Op 23 mei 1828 kocht Joost van Aken, een telg uit een gerenommeerd molenaarsgeslacht, voor een bedrag van 5.700 gulden een korenmolen met huis, achtertuin en boomgaard, staande en gelegen in Geldermalsen. Waarschijnlijk verkeerde het geheel in een slechte staat, want de bestaande molen werd afgebroken om in 1848 plaats te maken voor een nieuwe molen. De naam Joost van Aken vinden we nog terug op een herinneringstelgel in de boog bij de inrit van de beltruimte. Joost werd na zijn overlijden in 1864 opgevolgd door zijn erfgenamen. In 1871 kocht landbouwer Jan-Dirk van Wijk voor 8.100 gulden de molen. Zijn naam valt te lezen op een balk op de maalzolder. Na hem is de molen in het bezit geweest van de gebroeders Zijderveld (1904) en E.Kieviet-wed. R. van Toor (1926). De gemeente Geldermalsen kocht tenslotte de molen in 1928. Sindsdien is er diverse malen groot en klein onderhoud aan Molen ‘de Bouwing’ verricht, met als hoogtepunten de restauraties in 1977 en 1993. De gemeente West Betuwe is de huidige eigenaar van deze molen.
Betuwse Molens Molen ‘de Bouwing’ valt onder het trio Betuwse Molens. Dat is de overkoepelende naam voor drie molens en hun winkels gevestigd in de Betuwe. De andere twee molens zijn: molen ‘De Hoop’ in Culemborg en molen ‘Op Hoop van Beter’ die in Ingen staat. Deze molens malen nog steeds - op windkracht - graan tot meel. Dit ambachtelijk gemalen meel en meer, wordt op de molens verwerkt in onder andere broodmixen, cake en koekmixen. Natuurlijk zijn de molens ook te bezichtigen. U kunt dan met eigen ogen zien hoe de molen functioneert en misschien zijn de molenaars wel aan het malen.
