VIJFHEERENLANDEN - Het pijnlijkste dossier van de gemeente Vijfheerenlanden is nu dan echt afgerond. Voor één van de laatste keren sprak de raad gisteravond over de kwestie Niemans – de zaak die de gemeente 92 miljoen kostte. Maar wat heeft de raad hier nu van geleerd? “We moeten in de toekomst veel assertiever zijn.”

Het blijft bij veel raadsleden een ‘pijnpuntje’. Vertel je iemand dat je in de raad van Vijfheerenlanden zit, zegt diegene algauw: ‘O ja, jullie waren van die miljoenenclaim.' PvdA-raadslid Kemal Koyuncu vertelt dat hij het laatst nog in Utrecht meemaakte. Hoe lang het ook geleden is, het nieuws over die 92 miljoen staat bij de meesten in het geheugen gegrift. “Hoe vervelend ook, dit is iets waar we van moeten leren”, aldus Koyuncu.

De zaak-Niemans in het kort
Het industrieschap Vianen-Hagestein (later de gemeente Vianen) verkoopt in 1971 een stuk grond aan betonfabrikant Niemans Beton. Maar dat ging mis. De grond wordt deels te laat én zelfs deels niet geleverd. Daardoor kan de fabrikant niet uitbreiden en loopt zo winst mis. Het gevolg: Niemans Beton eist een schadevergoeding.

De rechtszaak die volgde, duurde meer dan veertig jaar en kwam daarmee bekend te staan als de langstlopende rechtszaak van Nederland. Pas eind 2020 komt er een uitspraak. De gemeente Vijfheerenlanden (waar Vianen inmiddels onderdeel van is) moet 92 miljoen euro schadevergoeding betalen. Alle spaarpotten van de net nieuwe gemeente gaan daardoor leeg.
Veel inwoners zullen zich misschien afvragen: gaan we het – jaren na die rechtszaak – wéér over Niemans hebben? Is dat niet een keertje afgerond? Het antwoord: ja, bíjna. Want inderdaad: de zaak is klaar, het geld is overgemaakt. Maar wat rest is de vraag wat de gemeenteraad hiervan kan leren.

Kreeg de raad wel genoeg informatie?
Een paar weken geleden publiceerde de Rekenkamer van Vijfheerenlanden een rapport over de zaak-Niemans. Met als hoofdmoot: waren de gemeenteraden wel voldoende op de hoogte gebracht door de colleges? Of werden ze een beetje in het diepe gegooid? Het rapport kon er helder over zijn. De colleges (meervoud, want Vijfheerenlanden is een fusiegemeente van Leerdam, Zederik en Vianen) hebben dat genoeg gedaan. Wat niet betekende dat de raad zélf er ook alles aan heeft gedaan om door te vragen.

LEES OOK
Rekenkamer: Rekenkamer: raadsleden goedgelovig in miljoenenrechtszaak Niemans Beton

Deze avond daarom op het programma: de lessen voor de raad. De Rekenkamer gaf een stapel adviezen mee. Zoals: als er weer zo’n grote juridische klapper komt, wijs dan raadsrapporteurs aan. En: "Zorg dat de raad optimaal in positie wordt gebracht en ondersteund." Ook moet er een KSG’tje komen. Oftewel: een klein, slim groepje raadsleden dat gaat kijken hoe al die adviezen in de praktijk kunnen worden gebracht.

Want de raad was dan wel genoeg geïnformeerd, ze waren volgens de Rekenkamer wél "goedgelovig". En dat moet anders, vindt eigenlijk iedere partij. “We moeten assertiever worden”, zegt de SGP. “En we moeten ons beter bewust zijn van de risico’s”, aldus CDA-raadslid Marieke van der Spek. “Ons beter laten begeleiden, beter laten informeren. We moeten door durven vragen over dit soort dingen.”

De barricades op
Een ander "dingetje", volgens GroenLinks-raadslid Brigitte van Brakel: alle informatie die de raad over Niemans heeft gekregen, is mondeling gegaan. Vrijwel niets stond op papier. “We mochten zelfs geen aantekeningen maken.” En dat had wel gemoeten, vindt ook Cees Vermaat van de SGP. “Schriftelijk kun je het nog eens teruglezen. Mondeling blijft al die complexe materie je niet zó goed bij.”

Kortom, vinden veel raadsleden, ze moeten meer de barricades op. Het aandurven om second opinions aan te vragen. Omdat een tweede zaak-Niemans écht niet meer kan. En om er na decennia eindelijk een punt achter te zetten. En dat mag wel een keer, zegt de VVD, want ook dit Rekenkamer-onderzoek heeft weer 25.000 euro “gemeenschapsgeld” gekost. “En heel eerlijk: in dit rapport staat niet veel wat we ook niet zélf hadden kunnen verzinnen”, aldus VVD-raadslid Hanneke van der Leun.

'Hopeloos'
Het woord “hopeloos” valt nog eens bij een volgend betoog. Want zo zien alle aanwezige raadsleden die hele zaak. Als de gemeente ergens op bezuinigt, geeft een Vijfheerenlandse inwoner al snel de miljoenenclaim van Niemans de schuld. En daarom is het tijd dat de gemeente dit dossier écht afsluit. Maar voordat gebeurt, komt er waarschijnlijk dus nog een Klein Slim Groepje dat de lessen uit het Niemans-dossier gaat trekken. “We moeten laten zien dat we hiervan willen leren”, besluit SGP-er Cees Vermaat. “Dat is een taak van ons allemaal.”

Geschreven door Roos van Bijnen