SRC Regio-nieuws

Markante gebouwen: Fort bij Asperen

ACQUOY - In het uitzendgebied van SRC staan talloze intrigerende gebouwen. We rijden er vaak langs en vragen ons af wat er zich achter die gevels afspeelt of afgespeeld heeft. In deze serie werpen we een verhelderend licht op een aantal van die tot de verbeelding sprekende staaltjes bouwkunst. Deel 8: Fort bij Asperen in Acquoy.
 
Het is koud en guur aan het dijkje waaraan Fort bij Asperen ligt op dinsdagmiddag tijdens het lunchuur. Een enkele wandelaar en een jogger wagen zich in de waterkoude omgeving van Fort Asperen. De sfeer is er kalm en vredig. Dat is in vroeger tijden duidelijk anders geweest.
 
Vleermuizen
Fort bij Asperen is een prachtige locatie aan de Linge en een van de mooiste torenforten van de Hollandse Waterlinie. ’s Winters is het Torenfort het domein van vleermuizen, maar van april tot oktober is het fort geheel geopend voor publiek en zijn er wisselende exposities. Vrijwilligers leiden u rond en u kunt luisteren naar verhalen over de Hollandse Waterlinies. In de Genieloods van Fort bij Asperen is een horecagelegenheid gevestigd die hele jaar open is voor lunch, borrel of diner.
 
Onderdeel Nieuwe Hollandse Waterlinie
Het Fort bij Asperen - ook wel Fort Asperen genoemd - is een fort dat onderdeel was van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en is gelegen in Acquoy in de gemeente West Betuwe. Het draagt de naam Fort bij Asperen omdat het fort pal naast het stadje Asperen ligt. Het Torenfort is gelegen langs een dijk van het riviertje de Linge die een doorgang van de Waterlinie is. Fort bij Asperen is gebouwd tussen 1845 en 1847, en is direct omgeven door een gracht, die diende als extra bescherming van de dijken in het gebied. Het Nederlandse leger maakte Fort bij Asperen voor het laatst op 12 april 1940 gereed voor de oorlog. De Duitsers vlogen echter met hun vliegtuigen over de linie heen en zetten parachutisten ver achter de Waterlinie af. Het fort had vanaf dat moment in de vaderlandse krijgsgeschiedenis geen militair nut meer.
 
Muren van anderhalve meter dik
Rondom het Torenfort ligt een gracht. Het fort is bereikbaar via een loopbrug. Het drie verdiepingen tellende bakstenen gebouw bestaat uit buitenmuren van anderhalve meter dik. De drie verdiepingen bestaan uit een kelder, begane grond met geweerschietgaten, een eerste etage met kanonschietgaten en geheel bovenop een aarden bovenbatterij. In het torenfort zijn slaapvertrekken, een apotheek en ziekenboeg, een bergplaats voor vlees en een reservoir voor de opvang van regenwater aanwezig. Het hemelwater vroeger sijpelde door de aarden laag op het dak, waarna het drinkbare water via druipkokers in het reservoir in de kelder terechtkwam.
 
Bomvrije toren
In 1881 hebben bouwheren een talud aan de buitenzijde van de gracht – in bouwkundige termen: een contrescarp – bijgebouwd. Deze moest de toren opnieuw bomvrij maken. Op de begane grond werd een grote stalling voor geschut gebouwd en in de kelder magazijnen voor de opslag van buskruit en projectielen met een vulplaats. Het fort was berekend op 219 man en 14 stukken geschut. In de Tweede Wereldoorlog deed het fort dienst als doorgangsplaats voor onderduikers. Daarna fungeerde het nog jaren als munitieopslag en ten slotte als oefenterrein voor de dienst Bescherming Bevolking.
 
Werelderfgoedlijst Unesco
Sinds 26 juli 2021 maakt Fort bij Asperen - doordat het onderdeel uitmaakt van de Nieuwe Hollandse Waterlinie - deel uit van de Werelderfgoedlijst van Unesco. Op de bovenkant van het Fort is een unieke koepel te zien die gemaakt is door kinderen uit Leerdam in samenwerking met de Glasfabriek Leerdam. Het fort is een zogeheten torenfort dat gebouwd werd vanaf 1840. In de Nieuwe Hollandse Waterlinie werden vaak torenforten gebouwd. Deze toren is gemaakt van zwaar metselwerk -de buitenmuren zijn 1,5 meter dik- en heeft een doorsnede van 33 meter. Het fort bestaat uit 3 verdiepingen en de indeling bestaat uit 3 schillen. In de kern is een licht- en luchtkoker van 5 meter doorsnee, die door alle verdiepingen heen gaat. Daaromheen ligt een ringvormig vertrek: de gang.
 
Huidige functie
Het fort is in 2012 volledig gerestaureerd. De Genieloods is volledig verbouwd tot een horecalocatie en heeft een grondige opknapbeurt gekregen. Om meer ruimte te creëren zonder meer bebouwing op het eiland toe te voegen hebben de architecten aan deze loods een kelder toegevoegd waar ruimte is voor een ruime keuken, toiletgroepen en een ruime vergaderzaal. Per 1 oktober 2020 is de exploitatie in handen van Fort Events. Door deze erfpachtvergeving vanuit Staatsbosbeheer is per mei 2021 het torenfort gratis toegankelijk voor gasten en is de Loods weer ingericht tot eetgelegenheid.

Meer Regio-nieuws