ZOELEN - In het uitzendgebied van SRC staan talloze intrigerende gebouwen. We rijden er vaak langs en vragen ons af wat er zich achter die gevels afspeelt of afgespeeld heeft. In deze serie werpen we een verhelderend licht op een aantal van die tot de verbeelding sprekende staaltjes bouwkunst. Deel 7: Kasteel Soelen in Zoelen
Om het kasteel echt goed te zien verdient het aanbeveling om door de prachtige dreven van het landgoed te lopen. Dan heb je goed zicht op het fraaie, Rijksbeschermde complex aan de Achterstraat 7 in het dorp Zoelen.
Naamgeving De vroegste vermelding van de naam Van Soelen stamt uit de periode tussen 1207 en 1307 als de boeken een Wouter van Soelen noemen als borg en als getuige. In 1263 is een vermelding bekend uit de stadsrechtenverlening van Wageningen, waarop een Otto van Soelen als ministeriaal voorkomt. Het oude huis Soelen werd in 1355 vernield door hertog Eduard van Gelre. Er ontstond een conflict met Gelre nadat Arnold van Soelen het kasteel herbouwde, maar hij moest zich op 13 april 1362 onderwerpen aan het gezag van hertog Eduard.
Ligging Het huidige kasteel ligt op het zuidelijke grondgebied van het oude huis Soelen (Aldehagen of Aldenhaag), ruim 500 meter verwijderd van het oude huis. Het wordt voor het eerst genoemd in 1306 als Walraven van Benthem zich 'heer van Soelen' noemt waarbij het gaat om de hofstede Soelen die gescheiden is van het oude huis Soelen. Het 157 hectare tellende landgoed kwam in 1992 aan de Staat die het in beheer gaf van Staatsbosbeheer. Staatsbosbeheer heeft geleidelijk herstelwerkzaamheden uitgevoerd aan lanen, zichtassen en doorkijkjes. In 2004 is de zuidas opnieuw ingeplant met bomen.
Huidige bewoners Het kasteel en het koetshuis, die zich binnen de slotgracht bevinden, zijn verbouwd tot een appartementencomplex en worden bewoond door diverse gezinnen. Het poortgebouw is verbouwd tot woning met atelier. Het juridische eigendom van de grond is grotendeels in handen van de Staat, het appartementsrecht grotendeels van particulieren en deels van de Staat. Eén van de bewoners van Kasteel Soelen is Thomas Jansen (47). Zijn dagelijkse leven als ondernemend gebiedsinnovator in netwerkverband omschrijft hij met: “Het klimaat vanuit een positieve invalshoek vertalen naar een verwonderend, aantrekkelijk en gezond leefklimaat.”
Gepeperde gesprekken Van huis uit is Thomas landschapsarchitect. Hij woont met zijn vrouw en zoon op het kasteel en het is de thuisbasis voor zijn werk. Hij nodigt er ook veel gasten uit voor ‘Villa Velderhof-gesprekken’. “Met een lekker stukje vlees, kaas en groenten op de plank gepeperde gesprekken voeren. Voor de rest is het vooral mijn doel om onze en mijn eigen leefomgeving prettig te maken. Dat doe ik met een open agenda.” Thomas en zijn gezin hebben ook een stuk beheer van kasteel Soelen op zich genomen. “We zijn passanteigenaar en geven het straks door aan de nieuwe generatie.”
Vloeibare tijd De kasteelheer stelt dat het kasteel hen gevonden heeft in plaats van zij het kasteel. “Het staat op nummer 7. Dit getal staat voor volmaaktheid. Het kasteel is dan ook van een welhaast ongeëvenaarde schoonheid.” Volgens Thomas is de tijd in en rondom het kasteel vloeibaar. “Verleden, heden en toekomst vloeien hier in elkaar over. Dat maakt dat we zaken die nu spelen wat makkelijker kunnen relativeren. Neem bijvoorbeeld de stikstofcrisis. Dit is één van de dingen die geleidelijk ontstaan zijn, zonder vooropgezet plan. Bestuurders van nu krijgen dat ook maar op hun bord geschoven. En in een vingerwijzende, handje ophoudende cultuur vergeten velen dat er vier van de vijf vingers terug wijzen. Als wij met zijn allen dat zouden durven toegeven, dan zouden veel gesprekken al heel wat minder krampachtig zijn en zou er meer ruimte ontstaan voor het luisterende oor. Organiseer je eigen plezier door breed, rond, diep en hoog te durven redeneren.”
Met de seizoenen mee Thomas en zijn gezin leven op Kasteel Soelen met de seizoenen mee, zoals dit in de Middeleeuwen heel gebruikelijk was. Dat leert hen leven zonder al te veel onrust een balans te vinden tussen inspanning en ontspanning. “Dat leer je op gerijpte plekken als deze,” is Thomas’ overtuiging. “Je leert op het kasteel hoog te dromen en om vervolgens relativerend te ontwaken en ambities niet te letterlijk na te jagen. Het maakt mij realistischer.” Hij signaleert dat er met veel verknipte overheidsprogramma’s, zoals de energiestransitie, logische verbanden met landschap, klimaat en mensen verloren gaan met als gevolg een maatschappelijke tweedeling. Diep in zijn hart denkt hij: ’Onrust is een slechte raadgever, waarom moeten we dan zoveel? Het kan volgens hem allemaal met veel meer solidariteit. “Dat brengt me op het punt van hoffelijkheid. Eigenlijk krijg ik daarin een soort opvoeding van het kasteel. Dit gebouw neemt me mee door de tijd. In de balken van het kasteel staan namen en wensen uit lang vervlogen tijden gegraveerd. Eigenlijk heel actueel. Wij zijn ook slechts passanten, een ademzucht. We spelen inmiddels voor God. En denken dat alles maakbaar is. Alles moet nu. Dat is een aanmatigende illusie met teleurstellende vruchten.”
Gegrepen door de schoonheid Het proces naar het bewonen van het kasteel toe was voor Thomas interessant en hing van schijnbare toevalligheden aan elkaar. “De ratio bepaalde dit niet,” zegt hij hierover. “We werden gegrepen door de schoonheid van de tulpenbloem in het Zoelense Bos en het bos zelf. We kwamen in het Verliefde Laantje. Dat zit vol symboliek.” In het Verliefde Laantje staan vier soorten bomen die zich zeven keer herhalen. “Al weer dat getal 7. Dat zit opnieuw in de ritmiek en de symboliek. Elke boomsoort heeft een symbolische betekenis. Zoals de kastanjes die er staan. Die representeren statigheid en welzijn. Een heel mystieke plaats. En toen hadden we nog niet eens het kasteel gezien.”
Rol van kasteelheer Op het kasteel bleek later een ‘collega in de creativiteit’ te wonen. Daar is Thomas op bezoek gegaan. Deze collega bleek te gaan vertrekken en of Thomas het wilde kopen? “Toen dacht ik dat het nooit binnen ons budget zou passen. We woonden in een gezellige volksbuurt in Culemborg. Dit was dus best een grote stap om te zetten.” Inmiddels speelt Thomas zijn rol als kasteelheer met verve. Hij noemt sommige van zijn bezigheden ‘ondergronds-activistisch’. “We hebben bijvoorbeeld de slibstort in de Redichemse Waard in Culemborg weten tegen te gaan. Mijn rol is mensen ruimte leren ontdekken om hun rol en positie in te nemen. Ik zoek altijd de wederzijds reikende hand van de opponent. Dan komen we veel verder.” Ook in Maurik komt Thomas binnenkort in actie. “Voor de Dijkwacht, want die club verdient ondersteuning in mijn ogen. Ik maak me grote zorgen over de groteske plannen van projectontwikkelaars in de uiterwaarden van de Nederrijn. Dat is ook eigenbelang, want ik wandel er graag. Organiseer je eigen plezier. Niet bagatelliseren maar er positief tegenaan gaan.”
Vrijheid en vreugde dichtbij Uiteindelijk zijn het de kleine dingen die we vaak over het hoofd zien die de koers van de toekomst bepalen, meent Thomas. “We kunnen dan wel het ver weg in het grootste zoeken maar de lichtende schoonheid is overal altijd aanwezig. Daarin durven vertrouwen maakt het leven vrij en vreugdevol met alle uitdagingen die erbij horen.”
