CULEMBORG - De Culemborgse klavecinist en musicoloog, Pieter Dirksen, heeft een nieuwe cd uitgebracht. Onder de titel
Bach Restored staan er vier concerten en een partita, een ‘los’ muziekstuk dat uit meerdere delen bestaat, op. “Het is een cd met gerestaureerde werken van Johan Sebastiaan Bach; zo’n beetje zoals je een oud gebouw restaureert.”
Pieter is in termen van popmuziek fan van Bach. “Hij is niet zaligmakend, maar komt altijd weer terug in mijn leven.” De Culemborgse musicoloog is deze werken op het spoor gekomen door goed te blijven kijken en door te speuren. “Daar is deze cd het resultaat van.” Pieter vertelt dat Bach zijn stukken vaak bewerkte. “Hij is twee keer van baan verwisseld. Daardoor moest hij veel muziek achterlaten.”
Originelen verdwenenLater zijn er bij de brand van kasteel Weimar veel originelen verdwenen. “De reconstructies op mijn nieuwe cd zijn gemaakt via voorbeelden en gerecyclede stukken. Als je een voorbeeld hebt, dan kun je teruggaan op de stappen die hij heeft gezet. Veel denk- en speurwerk leverde deze cd met herstelde Bach-werken op. Het was een ontwikkeling van dertig jaar tot ik deze collectie van vijf werken bij elkaar gesprokkeld had.”
Ik heb de partituren voor twee en drie violen de partituren flink afgeslankt
OnderzoeksprojectenHet materiaal voor
Bach Restored was ooit één van Pieters onderzoeksprojecten. Het ging om twee concerten voor drie klavecimbels en strijkers. “Bachs bewerkingen zijn volgens mij minder goed gelukt. Ik heb daarom - op zoek naar de originelen (die dus verloren zijn gegaan) - voor twee en drie violen de partituren flink afgeslankt.” Het was een kwestie van wegstrepen en speculeren, zoals Pieter dit proces omschrijft. ”Het bleek een ontwikkeling die zich langzaam voltrok. Ik had dit twintig jaar geleden ook al eens opgepakt. Nu was het kennelijk de tijd om het af te kunnen maken.”
Melodie aangevuldOp de cd staat ook een vioolconcert, dat net zoals de andere concerti, uit drie delen bestaat. “Van de snelle delen was bekend dat het voor viool was. Van het middenstuk, het langzame deel, zijn alleen de eerste zeven maten – een stuk van 23 seconden - van de grote meester zelf. De rest heb ik eraan vast gemaakt en bijgecomponeerd.” De solo-viool die daarin voorkomt heeft een nieuwe melodie. Pieter is daar uiteindelijk zelf tevreden over. “Ook mijn kritische collega-muzikanten van het ensemble Combattimento met wie ik de cd gemaakt heb vinden het eindresultaat prachtig. Op deze cd vallen de praktijk en theorie samen.”
Ik heb altijd interesse gehad in waarom stukken zijn zoals ze zijn
Interessante puzzelPieter vindt het een interessante puzzel om te herstellen wat Bach ooit schreef. Waar zijn ambitie vandaan komt om hier plezier in te scheppen is ook hem niet helemaal onduidelijk. “In de eerste plaats ben ik musicus. Ik heb altijd interesse gehad in waarom stukken zijn zoals ze zijn. En het gaat mij ook om de voldoening die het me geeft om zoveel mogelijk te weten over de achtergrond. Ik houd er echt van. In de coronaperiode heb ik bijvoorbeeld ook een boek over de Nederlandse componist Sweelinck geschreven.”
Intrigerend Wat de Culemborgse musicoloog intrigerend vindt aan Bach is het gegeven dat deze grote componist zelf een heel goede violist, klavecinist en organist was. “De ‘Partita’ voor luit en viool is echt een feestje om naar te luisteren: een virtuoos stuk voor de viool. Maar J.S. Bach is ook dé componist als het gaat om klavecimbel- en orgelmuziek. Het is moeilijk, virtuoos en veeleisend. Hij geeft een muzikant alles dubbel en dwars terug. Als kind was ik al gegrepen door de werken van Bach.”
We zijn voortgekomen uit Combattimento Consort dat in 1986 opgericht is
DemocratischDirksen heeft deze cd met zijn ensemble Combattimento opgenomen. Hij is daar ook de artistiek leider van. “Samen met de eerste violiste Cynthia Freivogel,” licht hij toe. “We spelen met vijf strijkers, een luitist en een klavecinist.” Iedereen is betrokken; niemand is alleen maar uitvoerend muzikant. “Het repetitieproces is bijvoorbeeld heel democratisch. We zijn voortgekomen uit Combattimento Consort dat in 1986 opgericht is. Die samenstelling is in 2014 opgeheven en wij zijn als Combattimento doorgegaan.”
Nieuwe projectenMet ‘zijn’ ensemble heeft Pieter opnieuw aansprekende projecten op stapel staan. “In de eerste plaats gaan we gewoon door met Combattimento,” kijkt hij vooruit. “We gaan een tournee doen met de violiste Isabelle van Keulen met het programma
Telemann en Tango. Zij zit in de jury van Maestro. Een ander project is
Barok en Roll, met een aantal van de meest flitsende stukken uit het barokke repertoire. Die hebben we bij elkaar gebracht.” Dat is waar Pieter het meest van houdt.
