VIJFHEERENLANDEN - "Het bedrag had nog hoger kunnen worden; dat risico wilden we niet nemen". Dat zegt burgemeester Sjors Fröhlich over de langlopende rechtszaak tussen Vijfheerenlanden en Niemans Beton. Afgelopen maandag werd bekend dat de gemeente niet in cassatie gaat tegen de uitspraak van het gerechtshof in de zaak. Dat betekent dat Vijfheerenlanden een schadevergoeding van 92 miljoen euro moet betalen aan Niemans Beton.

Eind 2020 werd bekend dat de gemeente Vijfheerenlanden zo'n 92 miljoen euro schadevergoeding moet betalen aan voormalig betonfabrikant Niemans Beton. Het gerechtshof in Den Haag deed die uitspraak in het proces dat bekendstaat als de langstlopende rechtszaak van Nederland.

'Geen garantie op succes'
"We hadden de mogelijkheid om met cassatie de zaak succesvol aan te vechten", zegt Fröhlich. In tegenstelling tot wat de advocaat van Niemans Beton beweert, was er volgens hem zelfs een 'grote kans' op een uitspraak waarbij de gemeente een lager schadebedrag zou moeten betalen. Rechters schoven namelijk tot twee keer toe het advies van speciaal ingeroepen deskundigen terzijde, in het nadeel van de gemeente.

"Aan de andere kant was er het risico dat je alsnog op een hoger bedrag uitkomt. Aan dat risico wilden we onze inwoners niet blootstellen", aldus de burgemeester. "Er was geen garantie op succes. Vergelijk het met Russische Roulette. De kans op een goede uitslag was groter, maar áls het fout gaat, gaat het fataal fout. De gevolgen daarvan zouden desastreus zijn."

Na meer dan veertig jaar touwtrekken wilde de burgemeester ook graag een punt zetten achter het juridisch gevecht. "Voordat het bedrag bekend was, dacht ik al: wat het ook wordt, streep eronder, uithuilen en opnieuw beginnen. Klaar ermee, met die Niemans-zaak. Alleen was die 92 miljoen euro ruim twee keer zoveel als we hadden gedacht." Dus ging de gemeente cassatie toch onderzoeken.

Bittere pil
Gemeenteraadsleden staan unaniem achter het besluit van het college om niet in cassatie te gaan. Daar klinkt dezelfde redenatie: na al die jaren moest er eindelijk een punt achter de zaak gezet worden. Bovendien was de uitkomst dus onzeker. "We gaan in dit geval voor zekerheid", laat Hanneke van der Leun (VVD) bijvoorbeeld weten. "Het moet klaar zijn", aldus GroenLinks-fractievoorzitter Erik van Doorn.

Soms moet je je verlies nemen om zo'n grote zaak te kunnen beëindigen, stelt Evert Geluk van de SGP. "Denk aan wat erbij komt kijken als je doorgaat: rente, cassatiekosten, advocaatkosten... Ga maar tellen." Een bittere pil, dus, die een keer geslikt moest worden. Maria de Jong-Middelkoop (CDA): "Wij wilden de raad zijn die dit tot een einde kon brengen, zodat het niet nóg langer boven het hoofd van de gemeente blijft hangen."

Gisteravond stemde diezelfde gemeenteraad overigens unaniem in met het dekkingsplan dat antwoord geeft op de vraag hoe de gemeente Vijfheerenlanden de schadeclaim van 92 miljoen euro gaat betalen. De teneur: het overmaken van zo veel gemeenschapsgeld naar een private partij doet nog altijd pijn, maar het kan eigenlijk niet op een andere manier.

Streep door toekomstplannen
Het dekkingsplan houdt in dat er een streep gaat door vele plannen. De gemeente had 41 miljoen euro klaarliggen voor de claim, maar dat bleek dus onvoldoende. Daarom gaat 33 miljoen van de opbrengsten van de verkoop van de Eneco-aandelen van de gemeente ook richting Niemans, terwijl de gemeente daarmee fors wilde investeren in zaken als infrastructuur, duurzaamheid, woningbouw en sport.

De overige miljoenen haalt de gemeente onder meer uit de reserve-grondexploitatie, geld waarmee normaal gesproken gebieden bouwrijp worden gemaakt en worden ingericht met bijvoorbeeld riolering, straatverlichting, maar ook speeltuintjes en kunst. Vijfheerenlanden wilde hiermee wellicht de ontsluiting van de nieuwbouwwijk Broekgraaf in Leerdam over het spoor bekostigen. Ook spreekt de gemeente de algemene reserve aan om de miljoenen te dekken.

De lopende begroting van de gemeente komt niet in gevaar en de gemeentelijke belastingen gaan vooralsnog niet omhoog, maar Vijfheerenlanden heeft straks geen spaargeld meer voor investeringen in de toekomst. "We hadden allerlei potjes; die zijn nu helemaal leeg", aldus Fröhlich. De gemeente is nog in gesprek met de provincie en het ministerie van Binnenlandse Zaken over hoe plannen misschien alsnog doorgang kunnen vinden.

Verscherpt financieel toezicht
Vijfheerenlanden staat nu trouwens nog onder verscherpt financieel toezicht, vanwege de uitspraak van het gerechtshof. Dat betekent dat de gemeente voor bepaalde uitgaven toestemming aan de provincie moet vragen. Zodra de provincie het dekkingsplan goedkeurt - wat naar verwachting binnenkort zal gebeuren, valt de gemeente weer onder het reguliere toezicht.

Tijdens de gemeenteraadsvergadering spraken lokale politici ook over een motie van VHL Lokaal, waarin de partij vraagt om een raadsonderzoek naar de zaak-Niemans. Dat is een zwaarwegend middel, dat bovendien veel tijd en geld kost. "Hebben we als raad altijd het juiste gedaan?", was de voornaamste vraag waar Wim van Dijk eerder zei antwoord op te willen hebben.

Op de motie werd echter massaal afkeurend gereageerd. Niet vanwege de intentie; de meeste andere partijen willen namelijk ook dat er een vervolgonderzoek komt naar vragen als: wat is er niet goed gegaan en waarom heeft de zaak zo lang geduurd? Echter benadrukken zij dat partijen daar al lang over in gesprek waren. "Was dit een motie voor de bühne?", klinkt het.

Daarop trok VHL Lokaal de motie in. "We wilden gewoon spijkers met koppen slaan", zei Wim van Dijk. Dat had volgens de andere partijen alleen niet via deze 'overbodige' motie gehoeven. Zoals kortom eerder afgesproken, volgt binnenkort een debat in een commissievergadering over óf er een onderzoek moet komen, wat er dan precies onderzocht moet worden en in welke vorm. Dat kan naast een raadsonderzoek bijvoorbeeld ook een rekenkameronderzoek zijn.

'Mokerslag'
Burgemeester Sjors Fröhlich laat zich daar niet over uit. Dat is aan de raad, zegt hij. Wel waarschuwde hij raadleden gisteravond over het instellen van een raadsonderzoek: "Wees u zich bewust van de kosten van zo'n traject. Stel ook heel duidelijk vast wat het doel is van zo'n onderzoek."

Overigens is hij van mening dat de gemeente in de meer dan veertig jaar geen verkeerde beslissingen heeft genomen in de zaak-Niemans. "De juristen hebben er niet naast gezeten. Ik heb de landsadvocaat ook gevraagd: als u ernaar terugkijkt, ziet u rare dingen in de juridische stappen die wij als gemeente hebben gemaakt? Het antwoord was: nee. Het waren volstrekt logische stappen in de context van wat er toen bekend was."

Fröhlich zegt blij te zijn dat de zaak nu juridisch is afgerond. De advocaat van Niemans Beton heeft de gemeente laten weten geen aanspraak meer te gaan maken op de 200 duizend euro rente, waar Niemans nog zei recht op te hebben vanaf 1 januari dit jaar tot het moment van betalen. Over de uitspraak zegt hij: "Ik heb het een mokerslag genoemd en dat vind ik nog steeds."

Welke lessen de gemeente uit de zaak-Niemans trekt? "Dat je als gemeente moet doen wat je afspreekt", zegt Fröhlich resoluut. "45 jaar geleden is het uiteindelijk misgegaan. Toen is afgesproken een stuk grond te leveren, dat het toenmalige Industrieschap (dat later opging in de gemeente Vianen, red.) toen niet heeft geleverd. Daar is al het gedonder begonnen."

Geschreven door mediapartner RTV Utrecht I Annemarie de Wit & Roos van Bijnen

Deel dit artikel op Facebook: